یازی:
تورکلرده میلّی مجادله نه زامان باشلادی، کیم باشلاتدی؟
(بو یازینی اؤلومونون بئشینجی ایل دؤنومو مناسبتی ایله میلّی مجادله‌میزین قهرمانلاریندان پروفسور دوکتور جواد هیئته سونورام)
محمدرضا هیئت
تاریخی حافظه‌سی تاماماً ویا قیسماً سیلینمیش اولان میلّتلرده، میلّی مجادله‌یه داخیل اولان هرکس اؤزونو بو مجادله‌نین قوروجوسو، باشلادیجیسی و حتی تاماملاییجیسی اولاراق گؤرر و دگرلندیرر. آنجاق تاریخی حافظه‌سینی ایتیرمه‌میش اولان میلّتلرده مجادله‌یه داخیل اولان هر بیر شخص اؤزونو اؤنجه‌کی مجادله‌چی‌نین دوامچیسی اولاراق گؤردویوندن بو مجادله بایراغینی بیر سوره سونرا اؤزوندن سونراکیلارا تسلیم ائدر و بئله‌لیکله میلّی مجادله کسینتی‌سیز بیر شکیلده و داها گئنیش بیر کوتله طرفیندن سورر گئدر.
سون گونلرده میلّی مجادله‌میزین تاریخی حاقیندا یئنیدن گوندمه گلن مسئله‌لر نه یازیق کی، تاریخی حافظه‌میزی بؤیوک اؤلچوده ایتیردیگیمیزین خبرچیسی‌دیر. حالبوکی، بیر میلّتین میلّی مجادله‌سی، اونون میلّت اولاراق اورتایا چیخدیغی تاریخدن اعتباراً باشلار و او میلّت وار اولدوغو سوره‌جه بو مجادله داوام ائدر. بو اوزدن ده دیگر مجادله‌لردن فرقلی اولاراق بونا “میلّی مجادله” دئییلر.
شبهه‌سیز بوگون، باشدا گونئی آذربایجان اولماق اوزره ایران‌ین چئشیدلی بؤلگه‌لرینده یاشایان تورکلر میلّی کیملیک و وارلیقلارینی قوروماق و بو وارلیقلاری لایق اولدوغو داها یوکسک یئرلره چاتدیرماق؛ یؤنه‌تیلن دئییل، یؤنه‌تن اولماق اوچون میلّی بیر مجادله‌نین ایچینده‌دیرلر. آنجاق بو مجادله‌نین سون ایللرده باشلادیغینی سؤیله‌مک ویا یاخین بیر تاریخه قدر گئری چکمک؛ دونیانین هارداسا یاریسینی فتح ائدیب، چئشیدلی دؤلتلر قوران و بو دؤلتلری مین ایللردیر قورویوب ساخلایان آتالاریمیزا حاقسیزلیقدیر. چونکو؛
میلاددان اؤنجه چینلیلره دیز چؤکدوروب، اونلاری چین دوواری یاپدیرماغا مجور ائدن هونلارین؛ کؤک تانری‌دان گوج آلاراق “تورک” آدینا ایلک دؤلتی قوران کؤک تورکلرین؛ دوشمنه یئنیلدیکدن سونرا یئنیدن میلّتی بیر آرایا گتیره‌رک باشلی‌یا باش اگدیرن، دیزلی‌یه دیز چؤکدورن ایلتریش خاقان و ایل‌بیلگه خاتون‌ون مجادله‌سی اولماسایدی، بوگون گونئی آذربایجان تورکلری‌نین میلّی- دموکراتیک مجادله‌سیندن سؤز ائتمک مومکون مو ایدی؟
آلپ تکین و سبوک تکین‌ین قوردوغو غزنه‌لی امپراتورلوغو؛ سلجوق بگ، توغرول بگ و چاغری بگ ین قوردوغو بؤیوک سلجوقلو امپراتورلوغو اولماسایدی، آلپ آرسلان بگ تورکلرین ان بؤیوک رقیبلریندن بیری اولان بیزانسی یئنیب آنادولونو فتح ائتمه‌سه‌یدی؛ چنگیز خاقان و اونونلا بیرلیکده گلن یوز مینلرجه تورک عسگرین؛ ایلدنیزلرین، خوارزمشاهلارین و امیر تیمورون مجادله‌سی اولماسایدی، بوگون گونئی آذربایجان تورکلری‌نین میلّی- دموکراتیک مجادله‌سیندن سؤز ائتمک مومکون مو ایدی؟
بیر سوره سونرا دوغانین ایجابی ییخیلان بو دؤلتلرین یئرینه یئنه ده تورک دؤلتلری‌نین قورولماسی بیر تصادف مو، یوخسا آتالاریمیزین میلّی مجادله‌سی‌نین سونوجو مو؟ آق قویونلو و قارا قویونلو دؤلتلری و آردیندان صفوی دؤلتی قورولماسایدی، اونون ییخیلیشی‌نین آردیندان نادر شاه آفشارین مجادله‌سی سونوجو تورک آفشار دؤلتی تأسیس ائدیلمه‌سه‌یدی، بوگون گونئی آذربایجان تورکلری‌نین میلّی- دموکراتیک مجادله‌سیندن سؤز ائتمک مومکون مو ایدی؟
فاتیح سلطان محمد ایستانبولو فتح ائتمه‌سه‌یدی، باغداد، کرکوک، موصول و حلب اوزون ایللر تورکلرین یؤنه‌تیمینده اولماسایدی، آقا محمدخان قاجار کریم خان زنده قارشی مجادله ائتمه‌ییب قاجار دؤلتینی قورماسایدی، بوگون گونئی آذربایجان تورکلری‌نین میلّی- دموکراتیک مجادله‌سیندن سؤز ائتمک مومکون مو ایدی؟
غازی مصطفی کمال آتاتورک و آرخاداشلاری یابانجی گوجلر قارشیسیندا مجادله ائتمه‌ییب تورکیه جمهوریتی‌نی قورماسایدی؛ محمد امین رسولزاده و آرخاداشلاری بیرینجی آذربایجان جمهوریتی‌نی تأسیس ائتمه‌سه‌یدی، جعفر پیشه‌وری آذربایجان میلّی حکومتینی قورماسایدی، ابوالفضل ائلچی بگ آذربایجان خالق حرکاتینی یؤنلندیرمه‌سه‌یدی، بوگون گونئی آذربایجان تورکلری‌نین میلّی- دموکراتیک مجادله‌سیندن سؤز ائتمک مومکون مو ایدی؟
میلّی مجادله یالنیز سیاسی مجادله دئییل. بو مجادله نین ان اؤنملی آیاقلاریندان بیری ده دیل و کولتور مجادله‌سیدیر. کؤک تورک کتابه لری یازیلماسایدی؛ کاشغرلی محمودون چؤل چؤل، دیار دیار گزیب آراشدیریب قلمه آلیب اورتایا قویدوغو “دیوان لغات الترک” اولماسایدی، بیزه آنا دیلیمیزده دؤلتچیلیک، عدالت و اخلاق درسی وئرن یوسف خاص حاجب‌ین “قوتادغو بیلیک” اثری، یسوی‌نین “دیوان حکمت”ی، نسیمی‌نین تورکجه دیوانی، امیر علیشیر نوایی نین فارسجانین قارشیسیندا تورکجه‌نین گوجونو و اوستونلویونو گؤسترن “محاکمه اللغتین”ی و تورکجه دیوانلاری یازیلماسایدی؛ ختایی‌نین تورکجه دیوانی، فضولی‌نین فارسجا و عربجه قارشیسیندا یازدیغی تورکجه “لیلی و مجنون” اثری؛ دده قورقود دستانلاری؛ میرزا مهدی‌خان استرآبادی‌نین “سنگلاخ” سؤزلویو؛ میرزا حسن رشدیه‌نین تورکجه یازدیغی “وطن دیلی” درسلیگی؛ عُزیر حاجی‌بگلی‌نین “لیلی و مجنون اوپراسی”؛ بولود قاراچورلو سهندین “سازیمین سؤزو” منظومه‌سی، شهریارین “حیدربایا سلام” اثری، گنجعلی صباحی‌نین “اؤتن گؤنلریم” رومانی؛ جواد هیئت‌ین “وارلیق”ی؛ محمدتقی زهتابی‌نین ائو ائو دولاشیب گنجلری و یاشلیلاری توپلاییب تمناسیز تورکجه درسلر وئرمه‌سی؛ حمید نطقی‌نین، محمدعلی فرزانه‌نین، حسن مجیدزاده ساوالان‌ین، کریم مشروطه‌چی سؤنمزین دیلیمیزه و کولتوروموزه ائشسیز- بنزرسیز قاتقیلاری اولماسایدی؛ حسن دمیرچی‌نین موسیقی مکتبی، عاشیقلاریمیزین و حتی تورکجه نوحه‌خوانلاریمیزین مجادله‌سی اولماسایدی، بوگون گونئی آذربایجان تورکلری‌نین میلّی- دموکراتیک مجادله‌سیندن سؤز ائتمک مومکون مو ایدی؟
بابک قالاسینا چیخیب فاشیزمه میدان اوخویان، خیابانلارا تؤکولوب “هارای هارای من تورکم” دئیه باغیران، تراختور فوتبال میدانیندا یوکسک سسله “نه موتلو تورکوم دئیه‌نه” دئیه فریاد ائدن گنجلریمیز؛ الینه قلم آلیب یالانلاری اورتایا چیخاران، ساختا تاریخلری و ادعالاری پوزان یازارلاریمیز، گئجه- گوندوز دئمه‌دن خالقیمیزی بیلگیلندیرن مدیا منسوبلاریمیز؛ ایللرجه حبسده یاتماغی گؤزه آلان آنجاق بئینینی و روحونو تسلیم ائتمه‌ین سعید متین پورلاریمیز، لطیف حسنلی‌لریمیز، عباس لسانی‌لریمیز، عظیمی قدیمی‌لریمیز و آدینی سؤیله‌مک ایسته‌مه‌دیگیم یوزلرجه گیزلی قهرمانیمیز اولماسایدی، بوگون گونئی آذربایجان تورکلری‌نین میلّی- دموکراتیک مجادله‌سیندن سؤز ائتمک مومکون مو ایدی؟ البته مومکون دئییلدی. بوگون آذربایجان تورک یوردو ایسه، آتالاریمیزا بورجلویوق. بوگون گئچمیشیمیزله اؤوونورسک، آتالاریمیزا بورجلویوق. بوتون باسقیلارا رغماً بوگون وارساق، آیاقدایساق، تورکسک آتالاریمیزا بورجلویوق…
اونوتمایالیم؛ تورکلر میلّت اولدوغو تاریخدن اعتباراً میلّی مجادله باشلامیش و تورک میلّتی وار اولدوغو سوره‌جه بو مجادله داوام ائده‌جکدیر. بیز یالنیز و یالنیز مجادله بایراغینی اؤنجه‌کیلردن آلیب، قورویوب- ساخلاییب و بیزدن سونراکیلارا تسلیم ائتمکله یوکوملویوک.
