مبارزه برای احقاق «حق تعیین سرنوشت» در آزربایجان جنوبی با جنبش مشروطه شروع‌شده است. «قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی» و «قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام» که با پافشاری آزربایجان تصویب شدند اثباتی آشکار بر خواست و اراده ملت تورک در آزربایجان جنوبی برای حاکمیت بر مقدرات خویش است. خواست و مبارزه برای حق تعیین سرنوشت و حاکمیت بر مقدرات در جنبش‌های بعد از جنبش مشروطه اعم از جنبش شیخ محمد خیابانی و فرقه دمکرات آزربایجان نیز به‌وضوح مشهود است. مبارزه برای حق تعیین سرنوشت و حاکمیت بر مقدرات در جنبش خلق مسلمان نیز نقش محوری دارد. مطرح کردن مسئله انجمن‌های ایالتی و ولایتی و مسئله خودمختاری و تحت کنترل گرفتن ادارات جز با تلاش برای حاکمیت بر مقدرات و حق تعیین سرنوشت قابل توضیح نیست.

«حرکت ملی آزربایجان» به‌عنوان میراث دار ۱۱۰ سال مبارزات ملت تورک در آزربایجان جنوبی برای آزادی‌خواهی، قانون مداری، ترقی‌خواهی و حق تعیین سرنوشت، امروز نیز همین اصول را سرلوحه مبارزات ملی خود قرار داده است.

«حق دفاع مشروع» لازمه ناگزیر و حتی همزاد حق تعیین سرنوشت است. بدون حق دفاع مشروع امکان احقاق و حراست از حق تعیین سرنوشت وجود ندارد. ارزش‌های عرفی و قوانین بین‌المللی به‌موازات حق تعیین سرنوشت حق دفاع مشروع تمامی ملت‌ها را به رسمیت شناخته است. ملت‌های تحت ستم برای مبارزه جهت احقاق حق تعیین سرنوشت در وطن‌های تاریخی خود و دفاع مشروع در مقابل قدرت نامشروع دارای مجوز اخلاقی و قانونی هستند.

تعیین شیوه دفاع مشروع جزو حقوق خلل‌ناپذیر هر ملت می‌باشد.

در تمامی جنبش‌های تاریخ معاصر آزربایجان جنوبی دفاع مشروع به‌موازات مبارزه برای حق تعیین سرنوشت تظاهر یافته است. مجاهدین آزربایجان در صدر مشروطه، نیروهای مسلح جنبش شیخ محمد خیابانی، فداییان فرقه دمکرات آزربایجان و کمیته‌های مسلح حزب جمهوری خلق مسلمان همگی در راستای حق دفاع مشروع ملت تورک در آزربایجان جنوبی قابل توضیح و ارزیابی است.

امروز نیز آزربایجان جنوبی هم‌زمان با حق تعیین سرنوشت دارای حق دفاع مشروع است و تعیین شیوه آن نیز بر عهده سازمان‌های سیاسی و قشر روشنفکر آزربایجان است.

قناعت عمومی در آزربایجان جنوبی بر این است که با توجه به شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در آزربایجان جنوبی امروز بهترین شیوه برای دفاع مشروع، «مبارزه منفی» و استفاده از «حق اعتراض» است. بااینکه «مبارزه مسلحانه» همیشه آلترناتیوی برای دفاع مشروع می‌باشد ولی با در نظر گرفتن پارامترهای گوناگون می‌توان به این نتیجه رسید که مبارزه مسلحانه در مقطع کنونی گزینه صحیحی برای آزربایجان جنوبی نیست و اعتراضات و اعتصابات شیوهای مؤثرتری برای عبور از دیکتاتوری و استعمار درونی حاکم می‌باشد. علی‌الخصوص با توجه با شرایط فلاکت‌بار اقتصادی، حرکت ملی آزربایجان بایستی گزینه‌های مختلف مبارزه منفی و استفاده از حق اعتراض را مورد ارزیابی قرار داده و به میان توده مردم ببرد.

در شرایط حساس کنونی که رژیم استبدادگر و استعمارگر جمهوری اسلامی برای اطاله عمر به سر آمده خود به دنبال هرگونه نیرنگ و فریب و خرابکاری است سازمان‌های سیاسی، فعالین مدنی و افکار عمومی آزربایجان بایستی کاملاً بیدار و به هوش باشند تا گرفتار بازی‌های سیاسی – امنیتی رژیم نشوند. شایان‌ذکر است یکی از شیوه‌های خرابکاری که رژیم می‌تواند به آن دست ببرد طراحی انفجار و یا درگیری مسلحانه تصنعی و سپس متهم کردن حرکت ملی آزربایجان به آغاز جنگ مسلحانه می‌باشد. رژیم می‌تواند از این روش برای ایجاد رعب و اضطراب در افکار عمومی آزربایجان و سرکوب نیروهای سیاسی حرکت ملی آزربایجان استفاده کند.

همان‌گونه که تأکید شد مبارزه مسلحانه همیشه آلترناتیوی برای دفاع مشروع است ولی شرایط کنونی آزربایجان برای این نوع مبارزه مناسب نمی‌باشد، فلذا حرکت ملی آزربایجان بایستی بر مبارزه منفی و حق اعتراض تمرکز کند.

مجید آراز
عضو شورای مرکزی تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان
۲۲ مهر ۱۳۹۷