” عرب قارا اولار،سعودی عربیستان دا یاشایان لار کیمی. سوریه ، لبنان و عیراق کیمی مملکت لرده یاشایان لار عرب دئییل، “عرب زبان” دیرلار. اونلارین سونرادان دیللری دئییشیب. یوخسا نژاد باخیمیندان عرب دئییللر.”  تکجه عربلر دئییل، تورکلره قارشی دا عینی ایددیعالار ایرلی سورولور. ایراندا یاشایان تورکلره قارشی بیر یاندان “تورک یوخ،آذری” اویدورماسی و آیری یاندان “تورک یوخ، تورک زبان” پروپقانداسی، فارس ناسیونالیستلرین دیلیندن دوشمور. تورک و عرب کیملیکلرینه قارشی نفرت بسله مک ایله اؤزونو تانیملایان فارس- ایرانناسیونالیسمی، اؤز قونشولارینی تورک زبان، عرب زبان آدلان‌دیرماقلا، اونلارین آریایی لره رغمن اصالت سیز اولدوقلارینی ظن ائده رک، آشاغیلاماق ایسته ییر. دیگرطرفدن “سیز تورک یوخ، تورک دیللی سینیز. مونقوللارین ایرانی ایشقال ائتدییی سوره ده بو دیلی سیزه تحمیل ائدیب، ساده جه دیلینیزی دئییشمیش لر.” کیمی ایدیعالار، ایراندا یاشایان تورکلری آسیمیله ائتمه یه جهد ائدیر و اونلاردان ایسته ییر کی اؤز دیلینی آتیب، اونلارین منظورو اولان اصالته یعنی فارس دیلینه قاییتسینلار[i].

 شووینیزمین بو تاکتیکینی هربیرآزربایجان میللی آکتویستی بیلیر. بونو تکرار ائتمکدن هدفیم، بو ایددیعالارا قارشی تپکیمیزی، بیر داها گؤزدن کئچیریب، اونا اولان جاوابیمیزی ائله شتیرمک دیر.

 “سیز تورک یوخ، تورکزبان سینیز” ایدعاسی نه قدر کی یالان، قئیری ممکون و اثبات اولونمازدیر، او قدرده ایرقچی بیر یاناشیم‌دیر. بو ایدیعانی ایره‌لی سورن‌لر عیرق-قان وارلیغینا اینانیب، اونو دئییشمز سانا‌راق، اصالتی اوندا گؤرورلر. باخمایاراق کی،کیملیک اینسان اوچون ذیهنی بیر تعریف دیر و اونا گؤره ده دئییشیله بیلر. راسیستلره گوره کیملیک ساده جه نژادا- قانا باغلی دیر و او دا صوموت و دئییشمزدیر.  

 بو مسئله‌نین سیرالادیغیم طرف‌لری هر بیری‌سی آکادئمیک قونو اولا‌راق، دارتیشیلاسی (قابیل بحث) مؤوضوعلار اولسا‌لار دا، آما گونوموزون اینسان حاق‌لاری سؤیلوینده (گفتمانیندا) دارتیشیلماز پرینسیب‌لردیرلر. عیرق وارلیغی و اونلارین فرقلرینه اینانماق، دولاییسی ایله اینسانلارین داشیدیغی اؤزه للیکلری قانا و نژادا باغلاماق، عیرقچیلیغین باشلاندیغی نوقطه دیر. قارشی طرفدن، بو آسیمیلاسیون هدف‌لی ایدعایا نئجه جاواب وئرمک ده دیقت‌لی اولماق لازیم کی، اؤزوموز ده عینی سوچا باتمایاق.

 ” یوخ، بیز یالنیز تورک دیل‌لی دئییل، هم ده تورک عیرقینی-قانینی داشیییریق” کیمی جاوابدا عیرقا اینانماق و هابئله اصالتی اوندا گؤرمک آشکاردیر. قاندا تورکلوک فاکتورو ندیر و بیری‌نین او فاکتورو داشیییر یا یوخ، سوا‌لی، ایدعاسی “عیرق”ا اینانماق دئمک‌دیر. عیرق آدلانان بیر وارلیغا اینانج، اؤزون‌دن سونرا عیرق‌لارین فرقی و آشاغی-اوستون اولدوق‌لارینی دا گتیریر. بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی نین اینسان حاقلاری قاپسامیندا اونایلادیغی ان اهمیتلی لاییحه لردن بیری اولان، “عیرقچی آیری سئچگی لی یه قارشی”  کنوانسیوندا، عیرقچیلیق و یا عیرقچی  آیری سئچکی لیک بئله تعریف ائدیلیر:

  “اینسانلارین سویو، رنگی، کؤکو و یا میللی و ائتنیکی منشاینه دایاناراق، هر بیر فرقلندیرمه، دیشلاما، محدودلاشدیرما و یا ترجیح ائتمه کی، اینسان حاقلاری و تمل آزادلیقلارا، او جمله دن اینسانلارین سیاسی- اجتماعی، کولتورل، ایقتصادی و ساییر حاقلارینین رسمیته تانینماسی، بهره لنمه سی و برابرجه سینه اویقولانماسینا منفی ائتکی بوراخیر، عیرقچی تبعیض دیر.”[ii]

 بیر داها وورغولاماق لازیم‌دیر کی، بو بحث‌لر هربیر علمی مؤوضوع کیمی، آکادئمیک بحثلره آچیق اولسا دا، دونیا مدنیتی‌نین تجروبه‌سی او جومه‌له‌دن ایکینجی دونیا ساواشی، آپارتاید و ایران‌ین ایندیکی وضعیتی بو باخیش‌لارین نه قدر قورخونج اولدوغونو ثبوت ائدیب‌دیر. بو تجروبه لرین نتیجه سی اولاراق، گونوموزده سویا دایاناراق اینسانلاری بؤلن بئله نظرییه لرین هامیسی نین اوستونده، اینسانلاری برابر توتان، اینسان حاقلاری سؤیلوی حاکیم دیر. همین سؤیلوه گؤره عیرق دئیه بیر شی سؤز قونوسو اولا بیلمزکن، ساده جه و ساده جه آزاد دوغولان و برابر حاقلاری اولان اینسان اوغلو واردیر. اینسان حاقلاری گفتمانیندا بوتون اینسانلارین سایی سی قدرکیملیک/هویت نوعی وار و اؤزلرینی بیر اورتاق کیملیکده تعریف ائدنلرین، عینی زاماندا جمعی حاقلارا دا صاحیبدیرلر. 

 تورکلوک و ایسته نیلن هر بیر کیملیک ایکتیسابی‌دیر و اونون ان اؤنملی گؤسترجه‌لرین‌دن بیری دیل‌دیر. یعنی تورک دیل‌لی اولماق تورکلوک ایله عینی‌دیر و بونو عیرقا-قانا باغلاماغا گرک یوخ‌دور. تورکلوک، فارس‌لیق،عرب‌لیک  وس. ائدینسل/ایکتیسابی هویت اولا‌راق،شخصین بؤیودوگو توپلومون کولتور، دیل، دین و حتی معروض قالدیغی تهلوکه‌لردن قایناق‌لانیر و تأثیر آلیر. منیم دیلیم تورکجه دیر و اؤزومو تورک بیلیرم سه، من “تورکم“. تورکلوک و هر بیر هویتی بو فاکتورلاردان سونرا ایثبات ائتمه یه هئچ بیر سند و ثوبوت اولا بیلمز. قان اوزه رینده باشقا بیر ثبوتون ایددیعاسی، بوندان اؤنجه هیتلر و باشقا ایستعمارچی قووه لر طرفیندن سوسیال و سیاسی ساحه ده حایاتا کئچیریلمیش و تاریخدن سرت جاوابینی آلمیشدیر. 

 فارس- آریا عیرقینا اینانا‌راق بو ادعانی ایره‌لی سورن‌لره جاواب، اونون بیر ایرقچی ایدعا اولدوغونو دئییب، اونلاری ایرقچیلیقلا سوچلاماق‌دیر. اونلارین ایستیناد ائتدیگی یالنیش بیر تئورییه دایانا‌راق، اؤزوموزو تمیزلمه‌یه چالیشماق بیزی ده عیرقا اینانان کیمی گؤستریر و باشقالارینین الینه بهانا وئریر. دیققت ائتمه لی ییک کی، “عیرقچیلیغا قالسا، بیز سیزدن داها دا عیرقچی ییق” اویونونا گلمه مه لی ییک. عینی مسئله باشقا بیر میثالدا دا اؤزونو گؤستریر؛ دفعه لرجه شاهید اولموشوق کی، آرامیزدان بعضی لری، فرقلی دوشوننلری و یا ایرانین بوگونکو سیستئمینین قوللوغوندا اولان تورکلرین، کؤکونو آراشدیرماقلا، اونلارین تورک اولمادیقلارینی ایثبات ائتمک ایسته ییبلر. چوخ ائشیتمیشیک کی، “فیلان کس تورک دئییل، عربدیر. چون سید دیر!”.آسیمیله اولموش و یا تورک کیملیگینی تحقیر ائدن شخصلر، فیکیر اولاراق، عمل اولاراق، قیری اینسانی دوشونور و بونا گوره ده قینانمالیدیر. اونون تورک اولوب- اولمادیغی نی، اؤزو ده قانینی- کؤکونو سؤز قونوسو ائدیب، دارتیشماقدا هئچ فایدا یوخدور کی هئچ، ضرری ده وار دیر. اینسانین هئچ بیر اؤزه للیگی، سیاسی فیکرلری ده داخیل، اونون عیرقینا باغلی لیغی یوخدور. چونکوعیرق دئیه بیر شی یوخدور.  بئله اولماسایدی، بوتون تورکلر هامیسی عینی فیکیرده اولاردی. عیرقا دایانان، یالنیش و زامانی کئچمیش ایستیدلال لار، آنتی راسیست بیر حرکاتی، گئریچی و عیرقچی گؤسترمک ایله، اونون پست مدرن دونیادا ایماژینی- پرستیژینی زده له ییر. اوندان داها اؤنملی کوتله یه عیرقچی باخیشی آشیلاماق ایله، گلجک ده اولاسی عاوامچیلیقلارا یول آچیر.

 اخلاقی اوستونلوک، اینسانلارین اؤز میللی حاقلارینا اینانماسی و اونلارین اوغروندا چالیشمالارینی اؤزون موددتده قارانتی ائدر. باشقالارینا اخلاقی یاناشماق و دونیانین بوگونکو اخلاق پرینسیبلرینی اؤز آرامیزدا درین لشدیرمک، ایجتیماعی سرمایه نی گوجلندیریب، دایانیشما روحینی دا  یوکسلدر

[i] http://www.hamaynk.com/IR/main/2012-07-01/3784

[ii] http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CERD.aspx