دو هفته گذشته  با تلاش “مرکز مطالعاتی تبریز” نشستی با عنوان “سمینار آینده سنجی پلورالیسم سیاسی و نقش ملیتها در ایران” در استکلهم سوئد با حضور جمع کثیری از نخبگان و روشنفکران ملیتهای مختلف ممالک محروسه ایران تشکیل شد.
این کنفرانس و نشست های مشابه از چند منظر قابل تحلیل و ارزیابی بوده و حامل پیام های مختلفی می باشد.
حضور نسل تحصیلکرده و جوان حرکت ملی آزربایجان در این کنفرانس و استفاده از مولفه های نوین ملی توام با رعایت اصول دمکراسی در شنیدن صدای مخالف ماهیت حرکت ملی آزربایجان را در قالب جریانی پویا، جوان، عمل گرا و معتقد ارائه داده و بار دیگر  برخلاف شانتاژ و تخریبات تکامل  و بلوغ تئوریک جنبش ملی را بیان کرد.
حضور شخصیت های مختلف از جریان های متضاد و تبادل نظر و انتشار بیانیه مشترک فاکتور دیگری از موفقیت نشست استکلهم را ارائه نمود. در این نشست در حالی که شخصیت های ملیتهای غیر فارس  ممالک محروسه از تبعیض و حقوق ملی خود دفاع می نمودند شخصیت های مخالف همچو جناب حسن اعتمادی نیز به صراحت و راحتی نقطه نظرات خود را بدون هیچ برخورد و حاشیه ای بیان نمود که بیانگر آن هست که در تحولات آتی ممالک محروسه ملل غیر فارس می توانند با شیوه های دمکراتیک و رفراندوم بدون خشونت و قتل و کشتار سرنوشت ملی خود را تعیین کنند و اگر خشونتی نیز باشد جریان متضاد مرکز نشین مسبب آن بوده و باید پاسخگو باشد.
بعد دیگر کنفرانس استلکهم انعکاس منصفانه و بدون سانسور مذاکرات بود، معمولا جریان های سیاسی مرکز گرا که کنفراس های مشابهی را تشکیل می دهند تلاش می کنند تا با سانسور سخنان ملل غیر فارس فضای دیگری را از کنفراس های خود به جامعه تلقین کنند و  رسانه های فارسی زبان در خارج  نیز هیچ وقت به انعکاس نظرات مخالف نمی پردازند ولی برگزار کنندگان نشست با سعه صدر بدون هیچ سانسوری به انعکاس نظرات موافق و مخالف نشست پرداختند زیرا حرکت ملی آزربایجان به درستی هدف و ایده های خود واقف بوده و غشی در خود نمی بیند و البته این هم نشان از روحیه دمکراتیک حرکت  ملی آزربایجان دارد.
در پایان ذکر این نکته نیز خالی از لطف نمی باشد که علیرغم بایکوت خبری نشست از سوی جریان های فاشیست پان ایرانیست، انعکاس خبر این نشست در مطبوعات کشورهای تورک و کشورهای عربی و رسانه های کردی گویای اهمیت کنفرانس و دقت افکار بین المللی به آینده ملی و سیاسی و نقش ملل غیر فارس ممالک محروسه می باشد.
جمهوری اسلامی ایران نیز با  نگاهی جدی به روند سعی کرد موضوع و برگزاری کنفراس استکلهم را بی سر و صدا به دقت دنبال کند زیرا نمی خواهد که بیشتر از این افکارعمومی متوجه چنین نشست هایی باشد زیرا می داند که حرکت ملی آزربایجان و جنبشهای سایر ملل غیر فارس از فعالیت های حباب گونه و غیر مردمی جریان های مرکز گرا بسیار متفاوت بوده و به دلیل جایگاه مردمی جنبش آزربایجان تبلیغ این گونه نشست ها در بین مردم را تقویت روحیه آنها و به ضرر خود ارزیابی می کند.

شامیل چچنی