بی تفاوتی جوامع و شهروندان به حوادث مختلف از جمله بی عدالتی، تبعیض، جرم و جنایت از آفت های اصلی توسعه جوامع بشری به شمار می رود.

گستره عظیمی از فقر، نابرابری، تبعیض، فساد، نفرت پراکنی، اقدامات نژادپرستانه، تخریب محیط زیست، بی اخلاقی، سرکوب و … از طرف سیستم حاکم بر ترک های آزربایجان جنوبی تحمیل می شود، ولی مشاهده می شود که شهروندان آزربایجانی در چنین مواقعی فاقد حساسیت هستند و سعی می کنند در چنین مسائل و موضوعاتی در گیر نشوند. در اکثر مواقع دیده می شود که واکنش های انتقادی از سوی ترک های آزربایجانی به رویدادهایی که جنبه اجتماعی داشته و وقوع آن به ضرر کل جامعه ترک می باشد، دیده نشود.

در متون جامعه شناسی از رفتار بی تفاوتی (Apathy) به عنوان پدیده ای آسیب شناختی یاد می شود که مانعی مهم در برابر مشارکت سیاسی و اجتماعی به شمار می رود.

عوامل بسیاری در این بی تفاوتی سیاسی در آزربایجان جنوبی دخیل هستند که این مسئله به نوبه خود بیماری اصلی حرکت ملی آزربایجان و مانع تسریع روند این جنبش ملی شده است. در مقابل هر گونه مشارکت و اعتنای سیاسی در پروسه های مختلف باعث رشد و پویایی این حرکت ملی شده است.

در مطالب زیر به اهم عواملی که باعث بی تفاوتی سیاسی در جامعه ترک آزربایجان شده است، اشاره می شود.

بالا رفتن هزینه فعالیت سیاسی

آزربایجان جنوبی مستعمره حاکمیت ایران می باشد. ماهیت توتالیتر و راسیستی این حاکمیت هر گونه فعالیت و مشارکت سیاسی آزاد را از شهروندان ترک سلب کرده است. در چنین سیستم حکومتی عدم دفاع  و مخالفت با احقاق حقوق ملی ومدنی ترک های آزربایجان و بی تفاوتی نسبت به آن یک امتیاز محسوب می شود. در مقابل مبارزه برای کسب حقوق و خواسته های دموکراتیک ترک ها و بی تفاوتی به ایدئولوژی تحمیلی حکومت، ارزشها و هنجارهای ترویجی آن یک تهدید امنیتی تلقی شده و مجازات شدیدی در پی دارد.

بالارفتن هزینه فعالیت سیاسی، باعث افزایش تمایلات محافظه کارانه شدید در بین شهروندان ترک آزربایجانی شده است. به همین خاطر مردم کمتر حاضرند برای مسایل مهم ملی و اجتماعی شان، هزینه پرداخت کنند. در چنین مواقعی معمولا نوع واکنش ها و اعتراضات خود را طوری تنظیم می کنند که کمترین هزینه برای آنان و نزدیکانشان داشته باشد.

درماندگی

درماندگی، نا امیدی، بی قدرتی و افسردگی در بین افراد جامعه در آزربایجان جنوبی به بی تفاوتی سیاسی دامن زده است. تبلیغات روانی حاکمیت دیکتاتوری ایران و تعریف و تمجید از قدرت نظامی و اطلاعاتی خود چنین ذهنیتی را در بین بسیاری از شهروندان ترک بوجود آورده که این حاکمیت را با این قدرت نظامی و قوه قهریه نمی توان ساقط کرد. شکل گیری چنین ذهنیتی در تفکر افراد سبب بوجود آمدن درماندگی در بین افراد جامعه شده که بی تفاوتی فزاینده ای را در جامعه آزربایجان جنوبی بوجود آورده است که از قدرت و امکانات نابرابر و کمتر در برابر حاکمیت برخوردارند.

نمونه بارز این جنگ روانی را می توان در حکومت سلطنتی پهلوی شاهد بود. شاه هم اعلام می کرد که ۷۰۰ هزار نیروی زبده دارد و ارتش شاهنشاهی را پنجمین ارتش جهان معرفی می کرد. در نهایت توسط حرکت های انقلابی آن زمان و اراده مردم ساقط شد.

فردگرایی و عافیت طلبی

تشدید فردگرایی و عافیت طلبی و رقابت بین افراد جامعه برای کسب رفاه و زندگی بهتر را می توان عامل اصلی سرخوردگی و بی تفاوتی جامعه آزربایجان نامید. این عامل به نوبه خود مانع واکنش مشارکتی و اعتراض جمعی در برخورد با مسائل و مشکلاتی شده که از طرف سیستم توتالیتر و نژادپرست حاکم بر جامعه ترک آزربایجان تحمیل شده است.

مشکلات اقتصادی

اقتصاد در ایران رانتی و دولتی بوده و همه شهروندان به نوعی بطور مستقیم و غیر مستقیم به آن وابسته هستند. اقتصاد دولت ایران به فروش نفت خام وابسته است و دولت تا کنون توانسته که بسیاری از صنایع مادر و عوامل تولید را با استفاده از درآمد های نفتی به کنترل خود در آورد. مراکز اقتصادی هم طی یک مراحل تشریفاتی خصوصی سازی به مقامات دولتی و نزدیکان آنها واگذار شده است. مردم عادی هم مجبورند با توسل به ترفند های مختلف نظیر ریاکاری، چاپلوسی، وفاداری کاذب به حکومت و تعریف و تمجید مقامات حکومتی در کارخانجات و مراکز اقتصادی دولتی و شبه دولتی مشغول به کار شوند، تا اینکه بتوانند خرج و مخارج زندگی خود و خانواده شان را تامین نمایند. حتی افرادی که بیکار هستند به خاطر حفظ منافع نزدیکان و خویشاوندان خود در مواجه با تبعیض و نابرابری های دولتی سکوت می کنند.

با توجه به این می توان گفت که مسائل و مشکلات اقتصادی ترک های آزربایجان و وابستگی آنان به اقتصاد رانتی دولتی به نوعی بی تفاوتی را بر افراد تحمیل و بی علاقه گی سیاسی را در آنها تقویت کرده است.

علاوه بر موارد یاد شده ضعف و فقدان نهادهای مدنی، عدم وجود مطبوعات و رسانه های مستقل، پوپولیسم، و ضعف سطح آگاهی افراد از عواملی هستند که بی تفاوتی را در بین افراد جامعه ترک شدت بخشیده و باعث درماندگی آنان شده است.

به عقیده جامعه شناسان معاصر بالا رفتن سطح آگاهی و دانش افراد در جهت هویت ملی، فرهنگ و ماهیت حکومت جامعه خویش باعث افزایش رفتارهای مشارکتی آنان در جامعه می گردد.

برای افزایش همدلی در بین ترک های آزربایجان جنوبی که در نقطه مقابل بی تفاوتی قرار دارد، تقویت و تشکیل انجمن های فرهنگی فعال در زمینه های ادبیات، شعر، موسیقی و همچنین ایجاد نهادهای مدنی همسو با اهداف و برنامه های حرکت ملی آزربایجان برای آگاهی و جلب شهروندان برای مبارزه مدنی علیه نابرابری ها و تبعیضات موجود در مناطق مختلف آزربایجان جنوبی ضروری بنظر می رسد. در غیر اینصورت درماندگی در اکثر افراد جامعه ترک آزربایجانی نهادینه شده و مردم ترجیح خواهند داد که در رویارویی با مسائل و مشکلات ملی و تعیین سرنوشت خود راه بی تفاوتی را بر گزینند.