یک ضرب المثل کردی می گوید: «کردها هیچ دوستی به غیر از کوهستان ندارند.» در طول قرن ها، مردم کرد، رنج های زیادی از رقابت میان قدرت های بزرگ که از کردها برای درگیری های منطقه ای سوءاستفاده می کردند، دیده اند. کردها برای فرار از استثمار بارها به مناطق حاشیه ای خارج از کنترل دولت ها فرار کرده اند. این فرار سنتی که به صورت «رفتن به کوهستان» خودش را نشان داده مسئله ای تعیین کننده است.

با این حال ظهور داعش می تواند عاملی تسکین دهنده برای حل اختلافات جناحی کردها باشد و همچنین به استقلال کردها در کشورهایی که ساکن هستند، کمک کند. تهدید داعش موجب شده است تا کردهای ترکیه، عراق و سوریه اختلافاتشان را کنار بگذارند. قابل توجه ترین نشانه تثبیت این موضوع در سال ۲۰۱۴ اتفاق افتاد، زمانی که نیروهای اقلیم کردستان عراق برای حمایت از کردهای سوریه و مبارزه با داعش از کردستان ترکیه عبور کردند.

این عملیات به دلیل سطح بی سابقه ای از همکاری بین دو تن از رهبران رقیب جنبش ملی کرد، موجب تعجب ناظران شد: مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان و عبدالله اوجالان، رهبر گروه شبه نظامی کردی-ترکی حزب کارگران کردستان (پ ک ک). بارزانی و اوجالان دهه ها با یکدیگر بر سر حفظ استراتژی جذاب دستیابی به استقلال ملی برای کردها، رقابت می کردند که برخی اوقات خشونت آمیز هم بوده است.

عملیات کوبانی تنها یک مثال از همکاری ها برای مبارزه با داعش است. در عراق، مبارزین وابسته به بارزانی و رقیب داخلی وی، جلال طالبانی برای مبارزه با داعش همکاری می کردند. در جای دیگر نیروهای بارزانی و طالبانی با کمک پ ک ک با داعش مبارزه کردند. کردستان عراق آوارگان سوری را پذیرفته است و کردهای سوری و ترکی هم به کردهای عراقی برای دفاع از قلمرویشان کمک کردند. علاوه بر این ایالات متحده یک مرکز ارتباطی در عراق برای ایجاد هماهنگی میان شاخه های مختلف کردها ایجاد کرده است.

پیروزی های نظامی در عراق و سوریه دستیابی به استقلال را تسهیل کرده است. در عراق، بغداد توسط داعش محاصره شده است و نبود منابع آنها را مجبور کرده است تا با اکراه تن به استقلال اقلیم کردستان بدهند. در سوریه، فروپاشی دولت مرکزی به کردها این فرصت را داده است تا مناطق محصور خود را به صورت خودمختار اداره کنند.

کردهای ترکیه برخلاف کردهای عراق و سوریه چندان پیشرفتی در این زمینه نداشته اند. آنکارا در مقایسه با دمشق و بغداد کنترل شدیدی بر کشور دارد. در میانه جنگ علیه داعش، آنکارا و پ ک ک مجدداً خصومتشان را از سر گرفتند و دولت ترکیه مدعی است که پ ک ک در حال همکاری با داعش است. درگیری های قومی در سراسر کشور بالا گرفته و احساسات مردم نسبت به ناسیونالیسم کردی به طور چشمگیری کاهش یافته است.

داعش به افزایش همکاری میان کردها برای تشکیل کشور خودشان کمک کرده است. صرف نظر از این که اعلام استقلال کردها چه زمانی اتفاق می افتد، چندین مانع در این راه وجود دارد. اول، اختلافات جدی همچنان یک مانع مهم است. این مسئله به ویژه در میان کردهایی که در کشورهای مختلف زندگی می کنند، مسئله ساز است، به ویژه میان کردهای متحد بارزانی در عراق و متحدین اوجالان در ترکیه و سوریه.

دوم، کردها برای عضویت در نظام بین الملل نیاز به رسمیت شناختن از سوی دیگر کشورها دارند. آنها نیاز به یک بانی خیر خارجی دارند، اما این مسئله در منطقه ای که کشورها خواهان جلوگیری از تشویق جدایی طلبی قومی هستند، اقدامی دشوار است.

سوم، کردها نیاز به یک ارتش دارند. بدون یک ارتش واقعی مهم نیست که مبارزین کرد چه قدر ماهر هستند و یا این که چه مقدار منابع و تمرین از سوی خارجی ها دریافت می کنند.

داعش معتقد است که نقشه خاورمیانه به صورت مصنوعی موجب تقسیم جمعیت منطقه شده است و آنها از این مسئله شاکی هستند. آنها خلافت خودشان را در تضاد با قرارداد سایکس-پیکو، که قراردادی محرمانه در سال ۱۹۱۶ میان فرانسه و بریتانیا برای وضع مرزهای کنونی بود، تشکیل داده اند.

اما داعش از تغییر وضعیت ژئوپولیتیک نفع نخواهد برد چون در نهایت نابود، جایگزین و یا دگرگون می شود. نافع اصلی این داستان کسی است که با نظام بین الملل ارتباط داشته باشد و از بحران های کنونی برای تغییر نقشه به نفع خودش استفاده کند. کردها این را می دانند. اگر آنها به خوبی عمل کنند، می توانند کشورشان را تشکیل دهند و بالاخره از کوهستان پایین بیایند.

منبع: نشنال اینترست/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/۲۰

نویسنده: اجمن بزچی و نیکولاس بوروز