بنا به نگاه روانشناسان به ناخودآگاه فردی افراد، شاکله ی روانی انسانها در سنین کودکی و به مقتضای محیطی که در آن زاده شده اند شکل می گیرد.

جامعه ی ایران که هنوز درگیر گذار روانی از اخلاقیات سنتی به مدرن می باشد در یکصد سال گذشته برعکس بسیاری از جوامع دیگر به جای پیشرفت، پسرفتی ایدئولوژیک محور را شاهد بوده است. حکومتهای یکصد سال گذشته ی ایران حکومتهایی مبتنی بر منیّت قشری کوچک بوده است که به یاری حقایق سیاسی توان حکومت بر مردم را یافته اند.
جامعه ی آزربایجان جنوبی نیز تحت تاثیر بار روانی زاده شده از سوی این حکومت ها، رشد نموده است. مطالعه ی نوشتارهای افرادی که فرهنگ سیاسی ایران را مطالعه کرده اند نشان می دهد که حس دیکتاتوری و تحمیل نظر خود به دیگری که برخاسته از عقده های فردی می باشد تنها مختص حاکمان ایران نبوده و جامعه ی ایران در تمامی سطوح فرهنگی و سیاسی از آن رنج می برد. اگر امروز شاهد عدم کارکرد توسعه گرای عمل جمعی در آزربایجان جنوبی و ایران هستیم بی شک بخش عمده ی علت آن برخاسته از این حس می باشد. رنج عمل سیاسی کنشگران آزربایجان جنوبی که به مقتضای این فرهنگ سیاسی رشد نموده اند چنان در ناخودآگاه روانی این افراد ریشه دوانیده است که حتی پس از ترک جامعه ی ایران و رهایی از فشارهای روانی آن و حتی گذران زندگی در دموکراتیک ترین کشورهای جهان نیز پایان نمی پذیرد. رشد و شکل گیری شاکله ی روانی فرد در جامعه ی ایران سبب شده است که افراد ترک دیار کرده در مدرترین جوامع نیز این فرهنگ سیاسی بیمارگونه را با خود حمل نمایند. اگر در جوامع مدرن عینیت عملی فرد سبب قضاوت افکار عمومی می گردد در فرهنگ سیاسی شبیه فرهنگهای ایران، پاکستان، افغانستان و تمامی مناطقی که ایدئولوژی معنویت محور بر آن حکم می راند توهم توطئه و شکاکیت محرّک عمل افراد است. طبیعتاً عمل سیاسی که زاده ی این تفکر می گردد عملی می باشد که تنها در جهت پاسخگویی به کمبودهای روانی افراد می باشد و در برخی از موارد که فرد عمل گرا آشنایی دور یا نزدیکی با کتابخوانی داشته باشد رنگ و لعاب تئوری های سیاسی و اکثراً توجیهات ماکیاولیستی به خود می گیرد. حال آنکه مطالعه ی اخلاق ماکیاولیستی نشان می دهد این گونه رفتارهای منیّت محور هیچ گونه سنخیتی با حقیقت گویی ماکیاولی ندارد.
حرکت ملی آزربایجان جنوبی چنانکه در نام آن نیز هویداست حرکتی است ملی که دربردارنده ی جغرافیای آزربایجان جنوبی است. تبیین کلمات موجود در این عنوان با استناد به معیارهای موجود در علوم اجتماعی بحثی مفصل را می طلبد. اما تنها نگاهی گذرا به نام این کنش اجتماعی، نشانگر آن است که عرصه ی کنشگری این حرکت بازه ای گسترده را شامل می شود. جامعه ی آزربایجان جنوبی جامعه ای گسترده و بزرگی است که از اساتید دانشگاه و معلمین تا معتادان زندانی را در برمی گیرد. این جامعه دربردارنده ی بینش های مذهبی مختلف از بینش تشیع سیاسی-انقلابی تا بینش آتئیستی به دین را در درون خود دارد. آزربایجان جنوبی دارای طبقات اقتصادی مختلف از کارگران ساختمانی تا سرمایه داران اقتصادی می باشد. به زعم نگارنده کاستن مخاطبین این حرکت به دوستان قدیمی تنها نشات گرفته از منیّت و پاسخ به عقده های شخصی می باشد که در سطور نخست بدان اشاره شد. رفتارهای پرخاشگرایانه در قبال نظرات مخالف در شبکه های اجتماعی در وهله ی نخست سبب طرد گشتن آرای خاموش جامعه ی آزربایجان جنوبی و ارائه ی سیمایی لمپن و همه چیزدان بی عمل از حرکت ملی آزربایجان می گردد. تا هنگامه ای که بستر روانی مناسب جهت درونی نمودن ایثار برای وطن در نهاد افراد مهیا نگشته و دستاوردهای اندیشه ی بشر در وادی عمل از سوی افرادی که ادعای به دوش کشیدن این اندیشه ها را دارند مشاهده نگردد حرکت ملی آزربایجان جنوبی نیز از بیماری که روشنفکری فارس از آن رنج می برد رهایی نخواهد یافت. چنانکه نگاه به عمل روشنفکران فارس و ایران محور بیانگر این حقیقت است که این افراد از آخرین دستاوردهای اندیشه ی بشری در علوم اجتماعی به نیکی آگاهند و حتی اقدام برای ترجمه ی این اندیشه ها به زبان فارسی می نمایند و در موراد بسیاری نیز به سبب انتشار این نوشتارها راهی زندان می گردند اما در وادی عمل هنگامی که بحث حقوق سیاسی و ملی آزربایجان جنوبی به میان می آمد، چونان پان آریائیستی پرخاشگر منکر این حقوق می گردند. این گونه رفتارها تنها مختص حکومتیان و افراد داخل در ایران نبوده و از چپی های انترناسیونالیست تا لیبرالهای ناسیونالیست را دربر می گیرد.

یادداشت سیاسی آرازنیوز