اورتادوغونون يئني قاليبلري و مغلوبلاري- ژوسکا فیشر
“ساواش، هر شئيين آتاسيدير” دئير، يونانلي فيلوسوف هئراکليتوس، گونوموز آوروپاسينين پوست مودئرن دونيا گؤروشونده بو جور فيکيرلره آرتيق يئر يوخموش کيمي گؤرونسه ده، ياخين شرقده (خوصوصيله ده عراق و سورييه ده) ياشانان قانلي، حتّي وحشي حاديثه لر دوشونولدويونده، اينسان بو سؤزه قاتيلمادان ائده بيلمير.
عراق و شام ايسلام دؤولتينين (ايشيدي) عراق و سورييه ده الده ائتديگي حربي قلبه‌لر، اينساني بير فلاکتي قيزيشديرماق يانيندا، بؤلگه‌ده‌کي مؤوجود ايتتيفاقلاري دا دارماداغين ائدير، حتّي ميللي سرحدلري يوخلانيلير حالا گتيرير. اورتايا چيخان يئني ياخين شرق و ضرر حاقيندا حساباتدا، کؤهنه‌سينه موقاييسه‌ده اينديدن ايکي اهميتلي فرق ديقتي چکير: بو يئني نیظامدا، کوردلر و ايرانين رولو آرتارکن، بؤلگه‌ده‌کي سونني گوجلرين نوفوذو آزالير.
ياخين شرق، يالنيز استراتئژي هدفلرينه کوتلوي قيرغين و کؤلَلَشديرمه (ایزدی قادين و قيزلارا ائتديگي کيمي) واسيطه‌سيله چاتماغا چاليشان بير گوجون اولا بيله‌جک ظفري ايله قارشي-قارشييا دئييل. بؤلگه‌ده بيرينجي دونيا دؤيوشونون سونوندان بو يانا آز قالا هئچ دييشمه‌دن داوام ائدن کؤهنه نيزاعمين چؤکوشو و بونا باغلي اولاراق بؤلگه‌نين عنعنه وي ثابيتليک پرووايدئري گوجلرينين گئريلَييشي ده گئده‌رک داها ديقته چارپير.
ايستر آمئريکا کيمي قلوبال آکتيورلار، ايستر تورکييه، ايران و عربيستاني کيمي رئگيونال اويونچولار اولسون، سؤز قونوسو گوجلرين سياسي ضعيفليگي، بؤلگه‌ده‌کي گوج ديناميکاسيني روللارين ديقت چکيجي شکيلده ترسينه دؤنمه‌سينه يول آچدي. آمئریکا و آوروپا بيرليگي، موستقيلليک طرفداري کوردوستان ايشچي پارتيياسيني (پ.ک.ک) هله تئرور تشکيلاتي قبول ائتسه ده، ائله گؤرونور کي، ايشيدين داها چوخ ايره‌ليله‌مه‌سيني دايانديراجاق ايستک و قابيليته صاحيب تک عونصور، پ.ک.ک دؤيوشچولري. نتيجه اعتيباريله، کوردلرين طالعي، تورکييه باخيميندان جاوابي ماراقلا گؤزله‌نيلن بير سوال حالينا گلميش وضعيتده.
تورکييه، بير ناتو عوضوو اولدوغوندان، اراضي بوتؤولوگونون هر هانسي بير شکيلده پوزولماسي حاليندا، شيمالي آتلانتيکا سازيشينين قارشيليقلي مودافيعه مادده‌سي آسانليقلا دؤوره‌يه گيره بيلر. ديگر طرفدن، کورد مسئله سي، چوخ داها بؤيوک قارشي دورما پوتئنسيالي ده داشييير، چونکي کوردلرين دؤولت قورماسي، سورييه، عراق و يقين کي، ايرانين اراضي بوتؤولوگو باخيميندان دا تهديد تشکيل ائده‌جک.
بونونلا بيرليکده، کوردلر، ايشيده قارشي وئرديکلري اؤلوم-ديريم ساواشيندا يئني بير حؤکومت قازانميش اولدو. قارشي دورمالار سونا چاتديغيندا، ميللي عمللريني يا دا قارشي-قارشييا قالديقلاري اؤلومجول تهديدي آسان آسان اونوتماياجاقلاردير. کوردلره پرئستيژ قازانديران تک شئي، آرالارينداکي بيرليک و جسارتلري دئييل. کوردلر، غئيري-ثابيت و گووه نيرليکتن يانا چتينليکلي بير بؤلگه‌ده، گئده‌رک ثابيتليگين ديره یي و غرب طرفداري، معتبر بير اورتاق اولاراق اؤنه چيخير.
بو وضعيت، قربي بير ايکيلمه قارشي-قارشييا بوراخير. بئله کي، قازانماسي شرط اولان بير دؤيوشه اؤز قورو گوجلريني گؤندرمک ايستمه‌يه=ن قرب اؤلکه‌لري، کوردلري داها اينکيشاف ائتميش سيلاحلارلا تجهيز مجبوريتينده قالاجاق. بو دا تورکييه – و يا قوووتله اولابيله‌جک ايران – طرفيندن خوش قارشيلانماياجاق. بونا گؤره، کورد مسلئه سي نين حلي اوچون، قرب، بين الخالق جمعيت و علاقه دار اؤلکه‌لرين ديپلوماتيک باجاريق و قطعيتلريني جيدي شکيلده اورتايا قويماسي شرط اولاجاق.
لاکين بؤلگه‌نين ان بؤيوک قازاناني، پرئزيدئنت جورج بوش دؤورونده‌کي آمئريکا سيياستي سايه‌سينده عراق و افقانيستانداکي نوفوذونو اهميتلي درجه‌ده آرتيران ايران اولا بيلر. عراق و سورييه دا قاليجي بير حل اوچون ايرانين امکداشليق سون درجه اهميتلي. تئهران، ايسرائيل-فلسطين مسئله سينده و ليواندا دا اهميتلي رول اوينايير.
بؤلگه‌ده‌کي سايسيز بؤحرانا ايستيقامتلي حل آختاريشيندا ايراني واز کئچمک غئيري-مومکوندور. اصلينه باخيلسا، ايشيده قارشي وئريلن دؤيوشده، آمئریکا ايله ايران آراسيندا محدود بير حربي امکداشليق واريانتي بئله آرتيق موذاکيره خاريجي دئييل.
آنجاق بؤلگه‌نين ان اهميتلي استراتئژي پروبلئمي، موحاريبه مئيدانلاريندا دئييل، ايرانين هسته ای پروقرامينا باغلي موختليف موذاکيره‌لر چرچيوه‌سينده حل اولوناجاقدير. اگر بير اوزلاشما تامين ائديلسه، ايرانين بؤلگه عومومي سينده‌کي رولو، داها کونستروکتيو بير حال آلاجاق. بئله بير نتيجه اولوب اولماياجاغي ايسه هله سون درجه آنلاشيلماز.
هسته ای مسئله سي، بير ديگر اهميتلي و گيزلي سوالي، يعني ايرانين ايسرائيل ايله علاقه لريني ده ايشاره ائدير. ايسرائيلين شيمال سرحدينده‌کي ليواندا، ايرانين بؤلگه‌ده‌کي ان ياخين اورتاغي اولان حزب الله وار. حزب الله، ايسرائيلين يوخ ائديلمه‌سي موعضوسونداکي دايانيقليليغيني قورويارکن، ايران دا تشکيلاتا گوجلو سيلاحلار تامين ائدير. و تأسوف کي، بو موضوعدا دا اهميتلي بير دييشيکليک گؤزله‌ممک لازيمدير.
يئني اورتا شرق اوچون، ايران و شعيه‌لر ايله کوردلرين داها اؤن پلاندا اولاجاغيني و بونون دا موحيطي داها کومپلئکس حالا گتيره‌جگيني دقيق بير شکيلده سؤيله‌يه بيلريک. کؤهنه ايتتيفاقلار و قارشي دورمالار داوام ائتسه بئله، کئچميشده‌کي قدر آچيق اولماياجاق.
بونون کناريندا دئييله بيله‌جک تک شئي بو: ياخين شرق، 21. عصر دونيا سيياستينده پارتلاماغا حاضير بير بومبا اولاراق يئريني قوروياجاق. بؤلگه‌نين ثابيتلييه قوووشماسي، بوتون دونيانين منفعتينه اولماقلا بيرليکده يئنه ده چتين بير هدف اولاجاق؛ بونا آنجاق حربي و ديپلوماتيک واسيطه‌لرين ترکيبي ايله چاتيلا بيلر. هئچ بير قلوبال گوجون بو مسئله یی تک باشينا ايداره ائتمه یی مومکون گؤرونمور.
کؤچورن: آرازنیوز وئب سیته سی امکداشلاری
