دیگر داهی فیلوسوفلاری دا گؤزآردی ائتمه‌سه ک، باشا دوشولمه‌سی بیر قدر چتین اولان آلمان فیلوسوفلارینین بیر-بیریله رقابت آپاران فیکیر تاریخینده مارتین هایدگر، هئچ شوبهه‌سیز قالیبلر سیراسیندا یئر توتور. اونون “وارلیق و زامان” (۱۹۲۷) شاه اثری ایستیفاده اولونموش سایسیز حسابسیز مورککب آلمان سؤزلری و معنا تحریفلری ایله بو باخیمدان رقیبسیز گؤرونور.
ایلک باخیشدا بو باشسیندیرماسی چتین اوسلوب اینساندا قیجیق یارادیر، آنجاق زامانلا درینلیگینه واردیقدا آنلاییرسان کی، دومانلا اؤرتولموش سطحین آلتیندا هایدگر بیزه حیاتیمیزین معناسی، زامان آنلاییشیمیزین یانلیشلیقلاری و بیزی آزادلیغا آپاران یوللار باره‌ده ساده حقیقتلری دانیشیر. بیز گرک بوتون بونلاردان ناراحات اولاق.
بئله‌لیکله، هایدگر گؤبلک توپلاماغی، اطراف باغلاردا گزینیب تئز یاتماغی سئون بیر کندلی آلمان کیمی دوغولموش و بیر سیرا مسئله‌لرده اؤز ایالت آدامی کیملیگینی ایتیرمه‌میشدیر.او تئلئویزییایا، پاپ موسیقیسینه، طیاره یه و یاریمفابریکات قیدایا نیفرت ائدیردی. کاسیب کاتولیک عاییله ده دونیایا گلمه‌سی “وارلیق و زامان” اثری نشر اولوندوقدان سونرا اونون آکادئمیک اولدوز اولماسینا مانعه اولمامیشدی، آما ۱۹۳۰-جو ایللرده هیتلئره سیمپاتییا دویماسی اونون تأسوف دوغوران سهو آددیمی اولدو. او اومید ائدیردی کی، نازیستلر قایدا قانونو و آلمانییانین زده آلمیش لیاقتینی برپا ائده‌جک. او، زامانین عیرقچی احوال روحیییه‌سینه اؤزونو قاپدیراراق نازیستلر لئهینه بیر نئچه ائحتیراسلی نیطقلر دئدی و رئکتورو اولدوغو فرایبورق اونیوئرسیتئتینین قاپیلارینی یهودی عالیملرین اوزونه قاپادی. کیمیسی بلکه ده اونو همین دؤورون اینسانین عاغلینی باشیندان آلان ائیفورییاسینا گؤره باغیشلایار، آما او اؤزو بو حرکتینین بده‌لینی سونرالار آغیر اؤدیه‌جکدی و اون ایللیکلر بویو پئشمانلیق چکه‌جکدی. او، نازیستلر ۱۹۴۵-ده مغلوب اولدوقدان سونرا نازیستسیزلشدیرمه کومیسسییاسینین اؤنونده جاواب وئرمه‌لی اولدو و همین اون ایللیگین سونونادک اونا موحاظیره اوخوماق قاداغان اولوندو. ماراقلیدیر کی، زامانلا او اولکی کاریئراسینی برپا ائده بیلدی، آما تنهالیق اونو عؤمرونون سونونا قدر یالنیز بوراخمادی. او ۱۹۷۶-جی ایل، اؤز اؤلومونه‌دک واختینین اکثر حیصه سینی سیویلیزاسییادان کناردا مئشه‌نین ایچینده اؤزونه مخصوص کیچیک بیر داخمادا کئچیردی.
بوتون کاریئراسی عرضینده او بیزیم داها مودریک یاشاماغیمیزا یاردیمچی اولماغا چالیشدی. او ایسته‌ییردی کی، بیز حقیقتلر قارشیسیندا جسارتلی اولاق و داها زنگین، معنالی و خوشبخت حیات یاشایاق. فلسفه آکادئمیک بیر تجروبه دئییل، او معنویات پئشه‌سی و روحون موعالیجه فورماسیدیر و آنتیک یونانلاردان بری بو همیشه بئله اولوب، او دئییردی. بو معنادا او، موعاصیر اینسانلیغین روحون بیر سیرا خسته‌لیکلریندن اذیت چکدیگینه اینانیردی.

بیر: بیز جانلی اولدوغوموزون فرقینه وارماغی اونوتموشوق
بیز، بونو نظری اولاراق بیلیریک البتته، آنجاق بیزیم مؤوجود اولماغیمیز اؤزو اؤزلوگونده تام بیر مؤعجیزه دیر و بیز بونو گونده‌لیک حیاتیمیزدا تام درک ائتمیریک. بو مؤعجیزه نی هایدگر “Das Sein” ،یعنی”وارلیق” آدلاندیریردی. اونون فلسفه‌سینین بؤیوک بیر حیصه سی گؤرونوشده سسسیز، بیزه یاد و کیمسه‌سیز کایناتدا ترس فیرلانان پلانئتده مؤوجود اولان غریبه لیگی بیزه ایضاح ائتمه‌یه حصر اولونموشدور.
بو یقین کی، همین آنلاردان بیر نئچه‌سیدیر، مثلا، گئجه گئج ساعاتلاردا، یا خسته و بوتون گونو تنها اولدوغوموزدا، یا باغچادا گزیشدیگیمیزده بیزی احاطه ائدن هر شئیین اسرارانگیز غریبه لیکلری ایله قارشیلاشیریق:اشیالار نییه اولدوغو فورمادا مؤوجوددور، نییه بیز محض بورداییق، اوردا دئییلیک، نییه دونیا بو جوردور،نییه او آغاج و یا بو ائو بو جور مؤوجوددور.اشیالارین عادی وضعیتینین بیر قدر معنا دییشیکلیگینه اوغرادیغی بو نادیر آنلاری یاخالاماق اوچون هایدگر وارلیغین مؤعجیزه سی سؤزلرینی بؤیوک حرفلرله یازیردی.اونون بوتون فلسفه‌سی ایسه بیزی، آبستراکت، آنجاق حیاتی اهمیتلی وارلیق کونسئپتینی لاییقینجه قییمتلندیرمه‌یه و اونا مووافیق قایدادا موناسیبت بیلدیرمه‌یه سسله‌ییر.
هایدگره گؤره، موعاصیر دونیامیز بیزی وارلیغین مودهیش طبیعتیندن ساپدیرماغا خیدمت ائدن جهننم ماشینیدیر. او بیزی موتمادی اولاراق پراکتیکی مسئله‌لره سؤوق ائدیر، او بیزی معلوماتلارلا یوکله‌ییر، او سسسیزلیگی یوخ ائدیر، او بیزی اؤزوموزله باش-باشا بوراخماق ایستمیر- قیسمن اونا گؤره کی، وارلیق مؤعجیزه سینین واهیمه دوغوران میقیاسینی او اؤزو ده آنلاییر. بو تله‌یه دوشه‌رک، قورخونون اسیری اولا بیلریک، نئجه کی، شوعورلو صورتده درک ائدیریک کی، هر شئیین گؤرونور، بیر اساسی، بیر کؤکو وار، قوی بو لاپ چوخ اهمیتلی بیر شئی اولسون، بلکه ده بو بیر احتیمالدیر، آما لاپ قوی اونون هر هانسی بیر معناسی و حقیقی مقصدی اولماسین. بیز اؤزوموزدن سوروشا بیلریک: نییه او ایشده یوخ محض بو ایشده ایشله‌ییرم، نییه محض بو شخصله موناسیبتیم وار، دیگری ایله یوخدور، بو قدر آسان اؤله بیله‌جگیم حالدا نییه هله ده یاشیییرام…گونده‌لیک حیاتین اساس حیصه سی بو عجایب، قانقارالدیجی، آنجاق حیاتی اهمیتلی سواللارلا قارشیلاشماغیمیز اوزرینه دیزاین اولونوب.
بیز حقیقتن ده نه ایله اوز-اوزه گلمکدن قاچیریق – حتّی آلمان دیلینده دانیشمایان اینسانلار بئله هایدگرین وارلیغین عکس طرفینده اؤزونه مؤحکم یئر ائدینمیش طالع یوکلو – ‘das Nichts’ (یوخلوق) ایفاده‌سینین آهنگدار درینلیگینه جاواب تاپا بیلردیلر. یوخلوق هر یئرده‌دیر، او بیزی ایزله‌ییر، او بیزی نهایتینده اؤز آغوشونا آلاجاق، آنجاق هایدگر اؤز اینانجیندا ایصرار ائدیر: – بیریسی یوخلوغو و وارلیغین قیسا طبیعتینی حیاتینا داخیل ائدرسه، یالنیز او حالدا حیاتینی دولغون یاشامیش اولار. نئجه کی، میثال اوچون ظریف آخشام ایشیغی ایستی یای گونونون سونوندا آلپ داغلارینین اتگینده اؤز یئرینی ظولمته بوراخیر.

ایکی: بیز اونودوروق کی، بوتون یارادیلیش بیر-بیرینه باغلیدیر
بیز دونیایایا اؤز دار ماراقلاریمیز پریزماسیندان باخیریق. بیز باشقا اینسانلار و طبیعتله واسیطه کیمی داورانیریق سون مقصد کیمی یوخ. آنجاق زامانلا بیز اؤز دار اوربیتیمیزدن کنارا چیخا و اطراف عالمله بیزی باغلایان باغلاری داها بیر کرامتله نظردن کئچیره بیلریک. بیز هایدگرین وارلیغین واحیدلیگی فلسفه‌سینی حیس ائده بیلریک او معنا دا کی، بیز و داشین اوزرینده و یا آغاج قابیغیندا گزن بؤجک و باشیمیز اوزرینده‌کی بولود بو آن مؤوجودوق و فوندامئنتال اولاراق واحید وارلیغین پارچالاریییق.
هایدگر بو آنلارا ده یر وئریر– و ایسته‌ییر کی، بیز بو آنلاردان کرامتلیلیگین داها درین قاتلارینا ائنمک اوچون بیر ترامپلین کیمی ایستیفاده ائدک، یادلاشماغا و ائکویسمه غالیب گلک و‘das Nichts’دن اول بیزیم اولان قیسا زامانی داها ایچدن قییمتلندیرک.

اوچ: بیز آزاد اولماغی و اؤزوموز اوچون یاشاماغی اونوتموشوق
بیزیم چوخوموز البتده کی، تام آزاد دئییلیک. بیز هایدگرین غئیری عادی فورمولوندا – حیاتیمیزین لاپ باشلانغیجیندان اعتیبارن دونیایا ترک ائدیلمیشیک (thrown): سرت و غدار موناسیبتلرله، آرخاایک اؤن یارغیلارلا و بیزیم اؤزوموز طرفیندن یارادیلمامیش معیشت مجبوریتلری ایله احاطه اولونموش دار و الاهیدده سوسیال موحیطه آتیلمیشیق.
فیلوسوف اونون چوخ شاخه‌لی خوصوصیتینی باشا دوشمکله بو “آتیلمیشلیق” حیسینین عؤهده سیندن گلمکده بیزه کؤمک ائتمک ایسته‌ییر. بیز اؤز پسیخولوژی، سوسیال و پئشه کار محدودلوغوموزو (provincialism) خور گؤرممه‌لی و اونون اوزریندن داها بشری پئرسپئکتیوه اوجالمالیییق. کلاسسیک هایدگر تکامول یولو ساختادان اوزاقلاشیب گئرچکلییه قوووشماق کیمی (from Inauthenticity to Authenticity) آنلاشیلا بیلر.
هایدگره گؤره بیز هله ده چوخ واخت بو یولدا کدرلی بیر شکیلده اوغورسوزلوغا دوچار اولوروق. بیز سادجه اولاراق سوسیال حیاتا اویغونلاشدیریلمیش، آلایاریمچیق وارلیق فورماسی ایله احاطه اولونموشوق. هایدگر دئییردی کی، بو “بیز” اؤزوموز دئییلیک بو “اونلار”دیر. بیز رادیودا، تئلئویزییادا، بؤیوک شهرلرده ائشیتدیگیمیز بوشبوغازلیغی تعقیب ائدیریک. یوخاریدا قئید ائتدیگیمیز کیمی هایدگر بوتون بونلارا واخت ایتیرمکدن زهله‌سی گئدیردی.
یالنیز اگر بیز اؤز گله‌جک لابود اؤلوموموز اوزرینده کیفایت قدر فوکوسلاشساق، بیز بو “اونلار”دان قورتولا بیله‌جه ییک. بو او زامان باش وئره‌جک کی، بیز درک ائده‌جه ییک کی، باشقا اینسانلار بیزی “یوخلوقدان” (das Nichts) خیلاص ائده بیلمیه‌جک، بیز اونلار اوچون یاشاماقدان ال چکه‌جه ییک،بیز اونلارین بیزیم حاقیمیزدا نه دوشونمه گیندن ناراحات اولماغا سون وئره‌جه ییک، حیاتیمیزین و ائنئرژیمیزین آسلان پایینی بیزی سئومه‌یه ن اینسانلاردا تصورات یاراتماق اوچون حبا ائتمکدن اوزاق دوراجاغیق. “یوخلوق” قارشیسیندا قورخو باخمایاراق کی، دولانباج یولدور – بو بیزی خیلاص ائده بیلر. وارلیق و اؤلوم قارشی دورماسی حاقیندا بیلینجلیلیک ایسه بیزی حیاتا آپاران یولدور. ۱۹۶۱-جی ایلده موحاظیره‌لرینین بیرینده – بیز گرچکلیگی نئجه اؤزونه قایتارا بیلریک؟ سوالینا، هایدگر قیسا جاواب وئرمیشدیر – بیز سادجه اولاراق اوزوم باغلاریندا داها چوخ زامان کئچیرمک آرزوسوندا اولمالیییق.

دؤرد: بیز باشقالاری ایله اوبیئکت کیمی داورانیریق
چوخ واخت، معناسیز اولاراق بیز باشقالارینا هایدگرین ایفاده‌سی ایله دئسک بیر آپارات، ایشیمیزه یارایان جیهاز (das Zeug) موناسیبتی بسله‌ییریک. بیز اونلارا وارلیغین بیر پارچاسی اولاراق باخمیریق.
بو جور ائکویزمین علاجی بؤیوک صنعتده یاتیر. اینجه‌صنعت بیزه کؤمک ائدیر کی، اؤز خودپسندلیگیمیزدن بیر آز ال چکک و باشقا اینسانلارین و اشیالارین آزاد شکیلده مؤوجودلوغونو لاییقینجه قییمتلندیرک.
هایدگر بو ایدئیاسینی ون کوک-ون بیر جوت کندلی چکمه‌سی رسم اثری نومونه‌سینده ایضاح ائدیر. عادی واختدا بیز آیاققابیلارا فیکیر وئرمیریک، اونلار بیزیم اوچون سادجه احتییاج دویدوغوموز آلتلردن بیریدیر.آناجاق اونلار بیزه کتان اوزرینده یاغلی بویادا تقدیم ائدیلدیگینده، بیز اونلارین اؤز نامینه، اونلارین فرقینه وارماغا بورجلویوق.
عئینی شئی باشقا بؤیوک سند اثرلرینده طبیعی و یا اینسان طرفیندن یارادیلمیش اشیالار بیزه تقدیم اولوندوغوندا دا باش وئره بیلر. اینجه‌صنعت وار اولسون، اونون سایه‌سینده بیز وارلیق اوچون بیزیم اؤزوموزو ده آشان یئنی بیر نؤوع “قایغی” حیس ائدیریک.

نتیجه
هایدگرین دوشونجه‌لرینین و اخلاق آنلاییشینین تامامیله آیدین اولدوغونو سؤیلسک، موبالیغه ائتمیش اولاریق. بونونلا بئله، ایستیفاده اولونموش غئیری عادی تئرمینولوگییایا و دیله رغمن اونون دئدیکلری موعین مقاملاردا مفتون ائدیجی، مودریک و تعجوب دوغوراجاق درجه‌ده فایدالیدیر.بیز سادجه اولاراق هایدگرین بو غریبه و جانسیخیجی استیلینین بیزه کؤمک ائده بیله‌جگینی جیدییه آلمالیییق. بیز وارلیغین اورتاسینا ائلجه آتیلمیشیق. بیز قلبن دویور و باشا دوشوروک کی، بیز بو ترک ائدیلمیشلیک حیسینی یئنمه‌لیییک. بیز بو ترک ائدیلمیشلیگین ایچینده اؤز سئچیملریمیزله اؤز حیاتیمیزی ایره‌لی آپارا بیلریک. سئچیملریمیز بیزیم آزادلیغیمیزی شرطلندیره‌جک. بیز باشقالارینین بیزیم حاقیمیزدا نه دوشونمگیندن آسیلی اولمایاراق اؤزوموز اوچون یاشایا بیلریک. بیز بوتون بو بوشبوغازلیقلارین پنجه‌سیندن اؤزوموزو خیلاص ائدیب گئرچکلییه قوووشا بیلریک.

ترجومه: نورلان بابایئو
کولتورا/ عرب الیفباسینا چئویریب یاییما حاضیرلادی: ساوالان پورت